Man vs. nature vs. man

So far this year, the only authentic (and definitely hardly fabricated) newsmaker is the Typhoon Yolanda (International Name: Haiyan)  sent—not by God but perhaps by the gods of our own making—to make us think twice about our greed.

Bako gayod maninigô na basulon kan tawo sa Diyos an mga nangyayaring ini sa iya nga palibot. Sa hapot na tâno ta siring na sana kaini an sunod-sunod na kalamidad na nag-aarabot sa kinaban ngonyan, dai man gayod tamang silingon na an gabos na sakunang ini kapadusahan hali sa Diyos kawasa daing-data na man nanggad an tawo.

House at the side of the street in a Capiz town

Kun uugkuron, haloy-haloy nang panahon maráot an tawo. Poon pa kadto maráot na man nanggad an kostumbre kan tawo—orog na sa pakikiiba niya sa iya nga kapwa. Dangan yaon pa man giraray an pagtúo niya sa Ginoo—an takot niya sa Kagurangnan—na minapagamiaw saiyang siya nabuhay digdi sa ibabaw nin daga—bako sana bilang pisikal na hawak kundi bilang kalag na kaipuhan balukaton para sa kaomawan kan Poon-Diyos.

Alagad, tibaad mas orog na igwang kahulugan kun lantawon niya kun ano an sinasabi kan siyensya sa mga nangyayaring ini ngonyan na mga tiempo.

Daing labot an Kagurangnan sa nangyayaring mga kalamidad saiya ngonyan. An pisikal na kinaban kan tawo asin an kamugtakan kaini ngonyan—dangan kun pâno ini naging siring sa sini nga kahimtangan—tibaad iyo an simbag sa mga pangyayaring ini ngonyan na saiya pa man nganing kinakangalasan.

Pirming tama kun sabihon na an tawo man sana an may kagibohan kan saiyang sadiring kapahamakan. Siya man sana an mágadan kan saiyang sadiri. An gabos niyang ginigibo sa saiyang palibot—kan tawo sa pangkalahatan—iyo an máraot kan ining kinaban na bako man ngani siya an kaggibo.

Sa kahaloy-haloyi kan panahon, mayong pakundangan na inabuso kan tawo an mga kadagaan—mga kapatagan asin mga kadlagan—dangan an tubig sagkod mga kadagatan. Mayo siyang dai pigraot asin pigratak sa kinaban na ini. Mayo nanggad siyang pinatawad.

Kaya ngonyan padikit-dikit, paamat-amat, pasunod-sunod na siyang nagbabayad kan saiyang utang sa Inang Kalikasan. Alagad, kabalo bala siya na kaipuhan niya nang magbayad? An dipisil digdi ta tibaad mayo pa man nanggad siyang pagkaaram.

Pirang pildang na sana kan kalibutan an dai niya nahuhubaan? Tibaad mayo nang gayo. Gabos na kabinian kan kadlagan saiya nang winakasan. An gayon kan gabos niyang kadawagan saiya nang pighawanan, linaogan dangan sinamsam.

Sa istorya sang sini nga kalibutan, mayo na gayod mas maorog pang klase nin panglulugos an satuyang magigimâtan.

Sinurublian sa Hiligaynon

sa iya nga, saiyang

husto(ng), tama(ng)

silingon, sabihon, sabihin

lantawon, hilingon

kahimtangan, kamugtakan

paamat-amat, padikit-dikit

kabaló, aram

bala, baga

sang, kan

sini nga, ining

kalibutan, kinaban

A street in a Capiz town after Super Typhoon Yolanda

Photos by Eduardo Navarra and Cora Navarra