Sunday's Best

Pagsimba mo nin aga sa kapilya, dakul an nagkumpisal. Sa enot na Domingo, hininguha guro nindang mainaan an kasa’lan. Dai ka nakalikay sa sermon kan pading uro-utro kan sinasabi manongod sa mga tawong pigpaparabaralik-balikan an dating kasa’lan. Kaipuhan mo gayod arugon an babaying parakasalang nagbuybuy sagkod nahingawan pagkatapos na mayo ni sarong nagdaklag saiya ta nganing maghusga.

Hali sa kapilya, nagdiretso ka sa dagat bago mag-uli. Maati, dakulon nin pa’lit pero dakul na kaakian an nagkakararigos. Magayon gayod malinigan an saimong hawak kan tubig na maaskad. Dai na sana lugod, saboot mo. Sa harong nindo pag-abot mo igwang nag-uurumpukan sa may kubo. 

Igwa nang nag-alok magtagay alagad mayo ka saindang tini’no. Sa laog ka kan harong nindo dire-diretso. An tambayan kan kuta' na katiri'nuhan dudulagan mo. Saboot mo igwa ka nin sarong aldaw para magsaklit maski kadikit.

Hunio 1, Huwebes

Nagtatakig an dahon

kan lubi-lubi. Garo idtong

tipuson sa bangging bulanon.

Pagbolos kan uran, ini nagin

algodon sa tubig na sinaghom

kan sinarom, daing kasing-itom.

Kan maghuyop an amihan, nahulog, 

narakdag, sarong kalag kagian.

Nagsaod Si Kulas Sarong Aldaw

Masiramon si tinao mo sako

kan sarong aldaw.

Pirang aldaw na’kong naghahanap

sa saod’kun bakong maalsumon

ta rulumbod pa, ralanog,

o rumo nang marhay, minsan

an iba inuurulod pa’daing data.

Marhay ta nata’wan mo ako

kan haloy ko nang hinahanap.

Kiisay pa daw digdi an may marhay na klase?

May aram ka?

O, ta iyo daw, maray man, Ne

ta’yaon na saimo

an kaipuhan kong makua.

Mabuwelta na sana ako

digdi sa payag-payag mo

sa talipapa, tibaad sa otro aga.

Sige Ne, ta’ tawad na baga pating marhay ini;

d’yata sabi mo buena-mano man ako

sa duwang kilong balimbing na ini

na lala’sayon kan nangingidam

kong agom.

Puwede niya man baga ining 

idutdot sa asin, ano?

Once There Was A Love

Kan ako sadit pa, pitong taon o labi pa,
Natood nang magtukad sa bukid sa pamitisan kan Isarog
Para magkua nin omlong, pala’pa’, mga sungong panggatong
Kaibahan si Manoy na an sundang nasasarong,
Minsan poon alas dos hasta maghapon.
Sa bukid nungka maguguton dawa mahapunan
Huli ta an kakanon makukua saen man:
Mga bayawas na hinog, an iba inuulod,
Kurumbot na hubal, minsan daeng laog,
Santol na Bangkok, sinasakat sa may ba’bul
Manggang maalsom, dae maabot kun tinutukdol.
Abang ogma kan panahon, sa itaas kan bulod madoroson.
Hiling an banwa asin dagat na mahiwason.
Dakul akong naoosipon pag-uli sa harong na magayon,
Lalo na ki Neneng maogmahon
Kaibahan ko paglabar pag abot kan sinarom.
Malipoton na tubig hale sa bobon na hararom
Nakakahale nin hibo kan amor seco saka gogon.
Kun maghaloy magbuntog, an tubig ma-libog;
Parehong mahahadit ta baad mahagupit-
Kaskas an kutipas pasiring kan kusina
Para madulagan an gihoy ni Mama.
Pero kun an gubing baging bolos na
Ta kinua hale sa mga bagong laba
Si Mama mayo nang masabi pa-apuwera
Apodon an gabos para mag-orasyon
Sa altar kan Sagrado Corazon na minsan milagrohon.
Dangan kayan an pagmate ko garo nakarigosan
Dawa baga naglabar lang;
An kaogmahan yaon lang
Kaiba an magurang asin mga tugang.

Some Questions

Pa'no ka makakasurat nin tulang matatarom?
Pa'no ka makakagibo nin bersong manana'gom?
Dai ka man basang na sanang matukaw sa gilid,
maparatais kan pansurat mo, dangan tadok sa papel
na mumwestrahon mo an gayon kan si babaying
nakataid mo sa Cathedral kan Domingo.
 
An tamang tataramon minaarabot; manlaen-laen 

na tataramon: manatok, maragamo, mangilo, mabata
minsan saro-saro, minsan surunod-sunod,
nag-iirinotan, rinibong damulag nagtatarandayag,
an uran naghahagawak sa mapa kan saimong payo.

An gayon kan expression tuyong minadulok
bagaman nagpapahiling kan sadiri, o naghahalat sana
sa atubang mo; babaying sa banggi minasaprang 

na sana sa braso mo para durogon mo, dai lamang 

naghahalat kan diskarte mo, dai ka tata'wan panahon 

na mag-isip, tulos tataranyogon an kaintirohan mo.
An pinakamarhay kaiyan, sabi kan iba diyan,
maghalat ka sana, ta maabot an sinasabi ninda,
pero an pandiurag na istorya maabot man nanggad
maski dai mo halaton, dawa daing antisipasyon.

Sabuot mo, matunganga ka na sana sa diklom?
Magparapanhikap ka nin mga layug-layog astang ika 

makaturog? Dai man daw kaipuhan magpaimbung ka 

kan payo sa ulunan nganing igwa kang mahilumluman?

Sabadong Aga sa McDo Katips

Nawawalat sa dila ko 
an hamis kan Sundae McDip.

A, iyo, huminiling ka na sako,

O, ano? Sige, turuhok lang;

kun mababasog ka baga ka’yan.

Mayo akong magigibo.

Hiling sana ta baad lamang

mawalat an memorya

kan maimbong mong paghiling

sa gilid kan wala kong mata.

Ngonyan ka man lang nanggad

huminiling sako, o kansubago pa?

An lipot kan Nestle Lemonade Pomelo

naggigira sa halanuhan ko,

Nahiling mo na’yan!

An matamis mong turuhok maaaliwalas 
sa lalawgon; an maimbong na presensya;

nagpapalibog, napapatindog sa natuturog,

nagpapala’tog, (an tultol nagiging bulabog).

Sige, hinihiling mo pa man nanggad ako

tinuturuhukan, hinuhubaan, ano man 
nanggad an magiginibo ko?

Garong mayo man gayo. Inom lang kita, 
kakan lang. Kakan, sapa, kakan, kakan, sapa.

O, nuarin ka pa mahiling giraray sako,

pagtungkahal ko tibaad dai ka na nakahiling:

A, iyo pa, hilinga daw yan; 
nakaturuhok ka pa sako,

alagad lagbas an hiling mo,

lagbas sa lanob, lagbas sa salming.

Hiling na; hiling pa. Mayong 
problema iyan sako.

Basta baga pagkatapos kong

mag-inom sa basong kamabaw an yelo,

mababasog ka na pag nagbuhat 
na ako sa tukawan. Maduman na’ko.

Kalinturádo

Maimbúng na maráy an tamóng na tinitípig ko

Sa kátre ming mag-agóm ngonyán na ága.

Garó itóng bángging piglábaran akó ni Nánay

Pagkatápos kong mágparabátad háli pagkáwat.

O itóng bángging pigbányusan niya si Dódoy

Tápos pinainóm siya nin gina’gang lákad-búlan.

Pag sunód na bánggi, pigparakúgos niya akó

Pagkatápos siyang págparakastahan ni Tátay.

Dai dáa kayá pigmamarángno an mgá áki nindá

Kayá gabós dáa kamí kinákaralintúra na saná.

Kalinturádo an mgá lúhang duminalíhig háli

Sa pisngí niya na nágtururó sa laláwgón ko.

Mayo man nanggad naginibo si Nanay

Para ako maumayan, para ako marahay.

Sa kátre ming mag-agóm atyán na bánggi,

Pagpaparalamudáon niya na namán akó.

Dai namán ako dudurugon kan agóm ko.

Garó daa kayá ‘ko pírming may hílang.

Bagacay, 1942

Susog sa Obra ni Clemente Manaog

Kan si Rafael San Andres mga pitong taon pa sana, dahil naman gayod sa kahisdulan, igwang nakalaog na crayola sa saiyang dungo. Mga pirang aldaw an nag-agi, mala ta maski ano an gibohon kan ina niyang si Visitacion, dai nanggad mahali-hali an crayola sa dungo kan aki.

Kan bulan na iyan, Mayo, igwa nin pa-Flores si Visitacion sa saindang harong sa Iraya. Dawa na ngani gayod makulugon ang dungo, nin huli ta igwa baya nin tandan na sopas na tanggo saka galleta an mga  aki, nagbale sa Flores si Rafael.

Sa saday na harong ni Visitacion, an mga aki minadarara nin mga sampaguita, gumamela, dahlia, dahon nin cypres na ginurunting na saradit. Maparangadie muna an mga gurang mantang an mga aki nakaturukaw sa salog. Dangan maabot sa cantada an pagpangadie ninda sa Espaniol. Dangan maabot sa parte na an mga aki masarabwag kan mga dara nindang burak sa altar ni Inang Maria. Magkapirang beses masabwag an mga aki nin mga burak segun sa cantada.

Sa mga pagsabwag ni Rafael kan saiyang mga burak sa altar, basang na sanang tuminubrag hali sa dungo niya an crayola. Nagparaomaw si Visitacion asin daing untok na nagpasalamat sa nangyari. Nin huli man sa nangyari, nangayo-ngayo si Visitacion na gigibohon kan pamilya an Flores de Mayo sa masurunod pang taon bilang pasasalamat sa pagkahali kan crayola sa dungo ni Rafael.

Poon kaidto sagkod ngonyan, pinapadagos kan pamilya ni Visitacion San Andres an saiyang panata na dae mababakli ni isay man. Hasta ngonyan, tinutungkusan kan pamilya San Andres an pasasalamat kan saindang mga apoon, patunay na binibisto kan tawo an karahayan kan Mas Nakakaorog.

Bisto Mo Ko, Ne? Ako Si Kulas

Bisto mo ko, Ne? Ako si Kulas,
idtong nanuparan mo kadto sa patubas.
Pagkahiling mong ito sako sa may luwas,
kadakuldakul na ayam sa daghan ko kuminurutipas.

Bisto mo ko, Ne? Ako ‘ni, si Kulas.
Nagkarigos ako sa salog, inihugas langkawas.
Pag sinarom sa bintana mo ika an nagbukas,
inawitan ta ka kaiba kan sakong kuwerdas.

Bisto mo ko, Ne? Si Kulas, abaana ‘yan.
Sarong banggi pigparakamros mo ko sa daghan.
Nagdagitab an ulunan sa liwanag kan bulan;
gusto ta kang magpondo pero habo mo man.

Bisto mo ko, Ne? Si Kulas baga ako.
Siisay itong kaakbay mo kansubago?
Saen mo nabisto ining Poncio Pilato?
Ta’no kinakabit ka kan maski kun sin-o?

Bisto mo ko, Ne? Ako baga ‘ni, si Kulas.
Ining Polanong winalat mo sana sa luwas,
gabos sa palibot ko kan uran binabagunas;
hilnga, rungas sa daghan ko asta ngonyan la’bas.

Brownout Blues

Mayo nang kuryente dai pa ngani alas-otso.
Dai niya lugod naplantsa si isusûlot mo;
Nagparagpadag ka na sana sa tinampo;
Pasiring sa trabaho rulukot lalawgon mo.

Pag udto an kuryente nagawarâ-warâ.
An Game 4 sa TV kan opisina napondong bigla;
Wala-tuo, taas-baba sige kang parapanlamudâ;
Raway mo sa Casureco mas maharang pa sa ladâ.
 
Naghapon mayong nag-andar na electric fan.
Nagbungkaras ka lugod sa init, sa alungaang,
Patuyatoy ka na sa mga migo mo sa luwasan;
Mga bote na ang kapot sa tungod kan tindahan.
 
Banggi na palsok pa an ilaw sa saindong sala.
Si Nene mo may darang esperma hali sa kusina;
Nahiling mo si umboy nagtuturog na sa kuna;
Dai ka na makahalat magladop sa kama.

Brownout Blues

Mayo nang kuryente dai pa ngani alas-otso.
Dai niya lugod naplantsa si isusûlot mo;
Nagparagpadag ka na sana sa tinampo;
Pasiring sa trabaho rulukot lalawgon mo.

Pag udto an kuryente nagawarâ-warâ.
An Game 4 sa TV kan opisina napondong bigla;
Wala-tuo, taas-baba sige kang parapanlamudâ;
Raway mo sa Casureco mas maharang pa sa ladâ.
 
Naghapon mayong nag-andar na electric fan.
Nagbungkaras ka lugod sa init, sa alungaang,
Patuyatoy ka na sa mga migo mo sa luwasan;
Mga bote na ang kapot sa tungod kan tindahan.
 
Banggi na palsok pa an ilaw sa saindong sala.
Si Nene mo may darang esperma hali sa kusina;
Nahiling mo si umboy nagtuturog na sa kuna;
Dai ka na makahalat magladop sa kama.