Pag-intindí

Sarong dakulaon na pabor na puwedeng itao o ipangdalók sa tawo. Gabos kita muyá kag kinahánglan et aténsyon, apwera na sana sa pirang santo (mâwot ninda an pag-intindí sang Ginóo). Kun kita binibisto, kinikilala, pinaparada, kita iniintindí nin labí-lábi. An ungâ ngani nagpaparahibi kun dai siya iniintindí. Kita gabos siring man—maski ngani an pinakamalaot na tawong inaapod nindang kriminal. Tibaad nagi siyang pusakal ta mayo saiyang nag-intindí kadtong mga oras na kinahanglan niya ‘ni. Sa Belgium, na enot na nagrumpág kan capital punishment, daí pig-iirintindí an mga príso. Nag-aabot iní sa puntong an iba saíla nagpapabirítay na sana. An pag-intindí

 iyo na gayod an pinakahalangkáw na klase kan pagrespeto sa tawo. Bako an grabeng pagkaungís kundi an dai saiya pagbúgno, an minalúgad sa puso kan tawo. Sa istorya kan satong kalibútan, an mámimidbídan tang mga tawo iyo idtong mga naghátag sang atensyon samga pangangaípo kag kamâwotan, sa mga sákit budâ kaogmahan, sa mga isip asin kanigóan kan ibá.

Mga Sinurublian

Malahalon, Hiligaynon, mamahalon

Nga, Hiligaynon, na

Ipangdalok, Hiligaynon, ipag-imot

Kinahanglan, Hiligaynon, kaipuhan

Et, Akeanon, nin

Sang, Hiligaynon, kan

Ginóo, Hiligaynon, Diyos

Unga, Hiligaynon, aki, pusngak

Pinakamalaot, Hiligaynon, pinakamaraot

Saila, Hiligaynon, sainda

Pagbugno, Hiligaynon, pag-tîno

Kalibutan, Hiligaynon, kinâban

Naghatag, Hiligaynon, nagtao

Biligaynon [Binikol sagkod Hiniligayon] kan “Attention.” Yaon sa Worldy Virtues: A Catalogue of Reflections ni Johannes A. Gaertner, Viking Press, 1990.

Pag-intindí

Sarong dakulaon na pabor na puwedeng itao o ipangdalók sa tawo. Gabos kita muyá kag kinahánglan et aténsyon, apwera na sana sa pirang santo (mâwot ninda an pag-intindí sang Ginóo). Kun kita binibisto, kinikilala, pinaparada, kita iniintindí nin labí-lábi. An ungâ ngani nagpaparahibi kun dai siya iniintindí. Kita gabos siring man—maski ngani an pinakamalaot na tawong inaapod nindang kriminal. Tibaad nagi siyang pusakal ta mayo saiyang nag-intindí kadtong mga oras na kinahanglan niya ‘ni. Sa Belgium, na enot na nagrumpág kan capital punishment, daí pig-iirintindí an mga príso. Nag-aabot iní sa puntong an iba saíla nagpapabirítay na sana. An pag-intindí iyo na gayod an pinakahalangkáw na klase kan pagrespeto sa tawo. Bako an grabeng pagkaungís kundi an dai saiya pagbúgno, an minalúgad sa puso kan tawo. Sa istorya kan satong kalibútan, an mámimidbídan tang mga tawo iyo idtong mga naghátag sang atensyon samga pangangaípo kag kamâwotan, sa mga sákit budâ kaogmahan, sa mga isip asin kanigóan kan ibá.

Mga Sinurublian

Malahalon, Hiligaynon, mamahalon

Nga, Hiligaynon, na

Ipangdalok, Hiligaynon, ipag-imot

Kinahanglan, Hiligaynon, kaipuhan

Et, Akeanon, nin

Sang, Hiligaynon, kan

Ginóo, Hiligaynon, Diyos

Unga, Hiligaynon, aki, pusngak

Pinakamalaot, Hiligaynon, pinakamaraot

Saila, Hiligaynon, sainda

Pagbugno, Hiligaynon, pag-tîno

Kalibutan, Hiligaynon, kinâban

Naghatag, Hiligaynon, nagtao

Biligaynon [Binikol sagkod Hiniligayon] kan “Attention.” Yaon sa Worldy Virtues: A Catalogue of Reflections ni Johannes A. Gaertner, Viking Press, 1990.

When a father gives to his son, both laugh; when a son gives to his father, both cry

Mánggad

An mánggad o kwarta bakong grasya, bako man disgrasya. Ini segun sa kun pa’no nákua sagkod kun pa’no ginagamit. Pwede nganing sabihon na mas hapós an magin matinao, kag pirming naghihirás kaini kaysa mayo kaini. An ikinaiba sana kan igwang kwarta sa mayo, iyo an gahum, o kapangyarihan. Kaya gayod an mayaman labi na sana man an pagkahambog sagkod paabaw-abaw. Alagad ngonyan, uminabót na an tiempong an kayamanan saro nang kaulangan. Ngonyan, kaipuhan kan mga mayaman bakong magasto, bakong gayong magarbo. Mas marhay saindang dai nabibisto; mas marhay ngani na dai sinda bisto. Gabos nauuri sainda. Hinaharanap sinda kan mga taga-luwas. Dinudurukot sinda kan mga bandido; tinitirira sinda kan mga terorista. Huruphurupon ta, mas mayád man giraray an palakaw kan mga matuod na manggaranon kaysa sa gobiernong puwedeng imukna kan sarong ambisyosong pigado. Pag-abot kan tiempong yaon na siya sa poder, siya maha’bon kan yaman kan banwaan, malangkaba kan kapangyarihan, dangan papatioson itong mga nagpasakit saiya.  

Susog sa “Wealth” na hale sa Worldly Virtues: A Catalogue of Reflections ni Johannes A. Gaertner, Viking Press, 1990.

Heroes

This school year, our search is on for the new batch of heroes.

Despite the ill effects of the media and other similar influences, we would want to think that a culture of admirable students still pervades our schools today.

Everyday we see them going in and out of the campus, baring their persons in commendable degrees—a well-mannered, dutiful, cultured lot, whose real persons and stories need to be emulated; or to the very least, appreciated, at least appreciated.

We are inspired by students who are courteous, basically tactful, reasonably straightforward, and not necessarily quiet. We see hope in a devoted student who keeps his word about submitting his late paper on Friday. Or what a delight it would be to meet a young junior who greets you one unholy afternoon with a forthright smile and a warm “Hi, Sir!” or “How are you, Ma’am?”  By these students we cannot just help but be astonished. And inspired.

We see streaks of hope in a student who gives way to a teacher when he passes by their clique. We most admire one who asks to be given a task not only because he knows he will be graded for it but because he or she is convinced that there is something to learn from it.

How about a student who offers a teacher to carry their notebooks to and from their classrooms? Or an anonymous someone—barely a class officer—who readily borrows the eraser from the teacher and cleans the writing on the board?

We can’t help but be amazed by these admirable values which are redundantly the essentials. Sadly, however, some of our students may not be through getting to know them or any aspect of genuine learning, which can prepare them for life.

Yet, all the same we remain optimistic that we have hope in some others who are otherwise—who do otherwise. So we move on to looking beyond what is obvious here and now. Frankly we believe it is not so hard to find a hero, an odd man out. Daily we launch a search for a student who does not conform to a culture that is tolerant of the vices of a child, the whims of Peter Pan or the caprices of a Dennis the Menace.

He or she is one growing person who is willing to live and live well in good manner. One who will succeed and whose name will be worth every frame in a world’s nameless, priceless, unadvertised, and insignificant hall of fame—because he or she will be one etched in a teacher’s heart—one who will inspire the teacher enough until his or her retirement.

It will not be so difficult to stumble on admirable persons who can make sense of what we have been doing the most of our lives. The search for these persons has always been on going.

There are some students out there whose young lives can shed light to others—some who can deserve to be called not just students, but scholars.

Mánggad

An mánggad o kwarta bakong grasya, bako man disgrasya. Ini segun sa kun pa’no nákua sagkod kun pa’no ginagamit. Pwede nganing sabihon na mas hapós an magin matinao, kag pirming naghihirás kaini kaysa mayo kaini. An kinaiba sana kan igwang kwarta sa mayo, iyo an gahum, o kapangyarihan. Kaya gayod an mayaman labi na sana man an pagkahambog sagkod paabaw-abaw. Alagad ngonyan, uminabót na an tiempong an kayamanan saro nang kaulangan. Ngonyan, kaipuhan kan mga mayaman bakong magasto, bakong gayong magarbo. Mas marhay saindang dai nabibisto; mas marhay ngani na dai sinda bisto. Gabos nauuri sainda. Hinaharanap sinda kan mga taga-luwas. Dinudurukot sinda kan mga bandido; tinitirira sinda kan mga terorista. Mas mayád man giraray an palakaw kan mga matuod na manggaranon kaysa sa gobiernong puwedeng imukna kan sarong ambisyosong pigado. Pag-abot kan tiempong yaon na siya sa poder, siya maha’bon kan yaman kan banwaan, malangkaba kan kapangyarihan, dangan papatioson itong mga nagpasakit saiya.

Susog sa “Wealth” hale sa Worldly Virtues: A Catalogue of Reflections ni Johannes A. Gaertner, Viking Press, 1990.

Pag-antos

Napoon ini sa baskog na pagtubod na an kada kadipisilan igwang kalutasan; oras sagkod kapas sana an kaipuhan mo ta ngani na mapangyari ini. Naaagód kan ibang tawo ano man na kagabatan, an kada kadipisilan, mantang an iba nariribongan dangan naluluki-luki kan mga bagay na nungka ninda mina’wot o inasahan na mangyari. 

Ta ngani kang maka-antos, dai kaipuhan na matali ka, basta igwa kang sentido kumon sana—asin kusog na makagurapay sa mga pangyayari o bagay-bagay na saimo minaparatay. Ta ngani kang makaantos, kaipuhan maisog ka, magian an disposisyon, manginisi, nahihiling an gayon asin oportunidad sa gabos na bagay, pirming igwang diskarteng magpangyari an mga bagay na kaipuhan gibohon. Ta ngani kang makaantos, urog na kaipuhan na maisog ka. Idtong mga tawong nagtutubód na katabang ninda an Diyos o naggigiya sainda [an ano man na dyinodiyos ninda]  mas orog na makakaantos kaysa mga tawong an pagmate ninda garo mayo nang pag-asa o naghuhuna na pinabayaan na sinda. Likayan mo an mga tawong matalaw, o matapo’ sa kasakitan—apwera na sana kun ika doktor, padi o social worker. 

Dai nanggad paglingawi—an pagturog, an pagdiskanso, an pagkamoot sa ibang tawo, an interes na mabuhay sa kalibutan sagkod an pangamuyo amo an saimong pansagang, iyo an mapahapos sa tiempo nin kadipisilan, sa panahon nin kasakitan.

Susog sa “Coping” na yaon sa Worldly Virtues: A Catalogue of Reflections ni Johannes Gaertner [1912-1996], Viking Press, 1990.

Pag-antós

Minapoon ini sa baskog na pagtubod na an kada kadipisilan igwang kalutasan; oras sagkod kapas sana an kaipuhan mo ta ngani na mapangyari ini. Naaagód kan ibang tawo ano man na kagabatan, an kada kadipisilan, mantang an iba nariribongan dangan naluluki-luki kan mga bagay na nungka ninda mina’wot o inasahan na mangyari. 

Ta ngani kang maka-antos, dai kaipuhan na matali ka, basta igwa kang sentido kumon sana—asin kusog na makagurapay sa mga pangyayari o bagay-bagay na saimo minaparatay. Ta ngani kang makaantós, kaipuhan maisog ka, magian an disposisyon, manginisi, nahihiling an gayon asin oportunidad sa gabos na bagay, pirming igwang diskarteng magpangyari an mga bagay na kaipuhan gibohon. Ta ngani kang makaantós, urog na kaipuhan na maisog ka.

Idtong mga tawong nagtutubód na katabang ninda an Diyos o naggigiya sainda [an ano man na dyinodiyos ninda]  mas orog na makakaantós kaysa mga tawong an pagmate ninda garo mayo nang pag-asa o naghuhuna na pinabayaan na sinda. Likayan mo an mga tawong matalaw, o matapo’ sa kasakitan—apwera na sana kun ika doktor, padi o social worker. Dai nanggad paglingawi—an pagturog, an pagdiskanso, an pagkamoot sa ibang tawo, an interes na mabuhay sa kalibutan sagkod an pangamuyo amo an saimong pansagang, iyo an mapahapos sa tiempo nin kadipisilan, sa panahon nin sakit.

Susog sa “Coping” na yaon sa Worldly Virtues: A Catalogue of Reflections ni Johannes Gaertner [1912-1996], Viking Press, 1990.