‘Don’t English Me, I’m Panic’

Iníng mga nagpaparapansúpog o nan-iinsúlto sa mga tarataong mag-irEnglish—na ngonyan inaapod sa social mediang “English shaming”, “smart-shaming”, o kabáli na sa mas dakúlang terminong ‘anti-intellectualism’—daí man daw sinda an enot na pinasurúpog kan mga aki pas'na?

Tibaad kadto, sinda nag-iskusar man na mag-inEnglish sa klase ninda sa elementarya o dawà gayod sa sekondarya. Alagad kawásà si maestro o si maestra—in vez na si potential na makanuod nin tamà—mas nahíling, pigparatuyaw dangan pigparadudúan si mga salà ninda. Kayà nagin self-fulfilling prophecy logod ini sa mga buhay ninda. Dai na sinda naka-“move on” sa trauma.

Kayà pag-agi kan panahon, poon kadto pag-abot sa high school, college asta ngonyan na gurúrang na sa trabaho ninda—sa pabrika magin sa opisina—  “sourgraping” na s’na an gibo ninda.

Kawásà dai matukdol kan layas na ayam si nagkakaralay alagad haralangkawon na úbas, sinabi na saná kaining maaalsóm sinda. Kawásà súboót dai niya na maipadágos o mapaáyo an kakayahán sa English—dawa ngáni pwede niya man pag-adalán saná ini—sinasabi niya na sana sa katrabahong Inglesero o Inglesera, “Uy, spokening dollar’!” 

“Ano na 'yan—haypalúting ka baga!”

Nakanood ka sanang mag-English, very another ka na.

Abaana.

Mayo man naginibo idtong balisngág na English policy sa klase kaidtong mga 1980s—ásta ngonyan igwá pa—na mabáyad ka sa class treasurer kun mádakop daáng nagtatarám nin Bikol sa laog kan classroom.

Kun mádangog na dai nag-Eenglish, matao nin fine; kun dai man madakop, marhay sana. Kayà si iba ta nganing dai magbáyad, nagparáhiringhingan na s’na. Dai pigparápadángog si totóong dílà ninda. Ginibong aswang si sadiring tataramon ninda. Tiniklop sa cartolina. Iniripit, Alagad nag-uruldot si iba. Itinágo sa paldá. Linuom. Nagmayòmò. Pagsangáw, maparàton na. Si English, iyo na ngonyan si kontrabida. 

Kan sinisingil na kan tesorerang si Malyn si Pablo ta mga dies pesos na daá an babayádan niya, simbág saiya kan taga-Bigáas na matibáyon magbasábas, “Recess baga ko ka’to nagtarám—hay’paluting ka! Dai mo daw ‘ko. Don't me!”