Sa Mga Huring Aldaw kan Marso

Sa mga huring aldaw kan Marso, maimbong na an paros hali sa bukid kan Buyo—minahugpa ‘ni sa mahiwason na natad kan eskuwelahan abot sa may parada, asta magsabat ini kan maaringasang duros hali sa baybayon kan San Miguel Bay sa may parte nang kamposanto.

Sa panahon na ini, duros an makapagsasabi kun ano an mga disposisyon kan mga tawo sa Bagacay—kadaklan sainda mahayahay, an nagkapira trangkilo sagkod maboboot, pero an iba man maiinit an pamayo ta kulang—o minsan sobra—sa karigos.

Kun ika tubong Bagacay, pamilyar na saimo an mga pangyayari sa palibot kan sadit na banwaan na ini—an kasiribotan, an kariribukan, o maski ano pa man—aram aram mo na an mga likaw kan bituka kan mga tipikal na ka-barangay. Mabibisto mo an kakaibang parong kan duros, mamamati mo an aringasa sa tinampo ta bantaak an saldang. Mabibisto mo man an korte kan niisay man maski na ngani nagdadangadang pa sana siya sa tinampo, ta an amyo kan tunay na buhay mahihiling sagkod maiintidihan mo sa lambang istoryang ini.

An aking daraga sa kataid na harong na nagpasuweldo sa Manila maduang taon na man bago nakauli giraray—mapution na an kublit pag-abot ta an tubig sa Nawasa halangkaw an chlorine content—nom! Dai na lugod nabisto kan kaklaseng nagdalaw sa harong ninda. Sa Martes ang balik ko sa Kuba-o. mabait naman ang mga amo ko—pinapasine nga ako pag Sabado, kasama ko ang kanilang matuang babae. Let the Love Begin nakita ko si Richard Gutierrez saka baga si Angel Locsin, pangit man pala siya sa personal. Nom! Nagtatagalog na! Pag sinisuwerte [o minamalas] ka man nanggad talaga!

An mag-inang parasimba nakaatindir pa kan pagbasbas kan mga palmas. An mag-irinang hali pa sa Cut 12 [basa: kat dose] mapasiring sa kapilya sa boundary pa kan Iraya para duman mapo’nan an entirong pagpangadie sa mga santo. Linakad kan mag-irina an mainiton na tinampo hali sa harong ninda antos duman sa malipot na baybay harani sa kapilya. Nag-uurunganga pa si mga ibang aking kairiba ta pigguguruyod man na yan kan relihiyosang ina. Bara’go pa man an mga bado ta iyo man an ginaramit kan mga eskwela durante kan closing sa eskwelahan—alagad muru’singon na an mga aki

An mga aki kan mga mayaman na pamilya sa may pantalan nag-uruli man. Tulong awto an dara pero dai pa nanggad kumpleto ta si tugang na abroader dai nakahabol sa biahe haling airport. An dakulang pagtiripon kan pamilya madadagos ta madadagos nanggad maski na ngani hururi an ibang miembros kan pamilya. Hain na daw si mga makuapo na nag-ayon sa mga ralaban sa UNC; o si sarong pinsan niya man nanggana sa arog kaining contest sa Colegio. Haraen yan! Padirigdiha lamang daw ta mag-iristorya kan saindang mga maoogmang nagkagirinibo. Ay, iyo, hay, magayonon an trophy sa UNC. May kwarta man ni, ano? Hahahahaha! Iyo man po. Thanks very much and I love you all and gabos ini po saindo, Lola!

Igwang bayaw na nag-uli hali sa siyudad—an agom na iyo an tugang kan pinsan may darang ba’gong omboy na primerong pakadalaw sa mga apuon. Napoon pa sana man an duwa sa pagpapamilya kaya padalaw dalaw pa sa mga magurang kan esposa. Cute-on baga si baby, hay? Sain mo ni Manay pinangidam? Cute-on. Bebe, bebe… O Rosalyn, nuarin na an bunyag ki Nonoy? Imbitari man daw nindo kami, puwede man pating magtubong si Dorcas! Saen na ngani si apartment nindo, Glen? Sa Calauag baga, bakong iyo? Itukdo mo ki Lino tanganing aram niya pagduman. Iyo po, Ma.

Igwang mag-ilusyon na dai makatios na dai magkahirilingan ta si urulayan sa Katangyanan dai nagkadaragos ta pinugulan si daraga kan inang may hilang.

Maski an sarong tiyo-on na igwa pang kulog boot sa mga sadiri niyang tawo ta dai sinda dai nagkairintidihan sa kontratang pinag-urulayan, magkakaigwa pa siya nin panahon para tapuson an ika 14ng altar na portrait kan Mesias—na nagpapahiling kan pagdara kan bangkay ni Mesias sa lubungan ni Joseph kan Arimatea. An mga materyales na ginamit para sa abaanang magagayon niyang obra maestra dinonaran pa man hali sa simbahan kun sain siya lektor. An taon-taon niyang panata napapadagos nin huli sa huyo kan saiyang boot, sa pagpangadie niyang daing ontok, nagngangayong dai man lugod pabayaan nin Kagurangnan an saiyang pamilya na ngonyan nagdadakula na ta an saindang maboot na manugang-agom kan mahigos niyang matua—maaki na kan saindang panduwa. Siisay pa man daw an mas masuwerte sa mga tawong ini?

Nagsisiribot an sarong pamilya sa Banat ta iyo an toka ninda sa prusisyon sa Via Crucis, maharanda ta mapa-basa—mapatarakod nin kuryente sa mga harong na igwang mga linya nin Casureco, para dayuhon an pabas[og]. Aaaaaaa, si Eba natentaran kan demonyong halas kaya kinakan niya si prutas kan poon na ipinagbawal ni Bathala. Aaaaaaaaaaaaaaaa, kaya an gabos na tawo nagkasa-la-la-la. Daraha na daw digdi mga salabat sa nagbabarasa-kansubago pa iyan! Aaaaaaa….

Sarong gurangan na kantorang taga Iraya, na agom kan sarong mahigos na Cursillista—sinubol si mga aki niyang daraga para magkanta sa Via Crucis magpoon sa kapilya antos sa Calle Maribok dangan pabuwelta—alagad atakado an pamayo ta dai magkakurua kun haraen na an mga daraga. Haraen na sa Imelda? Si Belinda? Pasugoi na daw ta si mga aki duman, iwaralat mu’na digdi. Ta diputang agom yan ni Belinda! Nagpaparainum na naman sa may ka–Tampawak? Ta kun ako pa an mapauli diyan sa bayaw mo, titibtiban ko talaga man nanggad yan! Mayo na sana man maginibo pakakatong-its, mainom! Susmaryosep! Noy, paulia na ngani si Manoy mo! Sarong parasira pagkatapos niyang magpangke—mala ta nakadakul sinda kan bayaw niya kansubanggi—sa may tanga’ sagkod sa rarom sa may parteng Caaluan sagkod Tinambac—nagdesider na mag-pasan kan krus sa Via Crucis. An solterong ini haloy na man nagsisigay-sigay sa aki ni Balisu’su’. Pero korontra baga an sadiri niyang tawo ta diyata gusto man nindang makahanap nin trabaho ini sa Cavite. Dai man ngani nag-anom na bulan baga—nagbuwelta ngani ta garo nagkairiyo na man sagkod an maputi-putting aking daraga ni Balisu’su’. Ano man baya an nahiling mo diyan Polin sa aki ni Tsang Sining? Bados na gayod si Joralyn?

Ciudad Iloilo, Abril 2009