Kadakul Mga Sementadong Agihan sa Ateneo de Manila

Kadakul mga sementadong agihan sa laog kan Ateneo de Manila.

Kadakuldakul igwang sasakyan na nagraralaog sa campus, alagad kadakul man an pwedeng agihan kan mga nagralalakaw na arog ko. 

Sa arog kong naglalakaw palaog sa eskwelahan na ini, igwang halaga an mga agihan na ini. Kun palaog pa sana ako dangan maduman ako sa bagong Rizal Library, pwede akong mag-agi sa Gate 3, kun saen makurbada an sementadong agihan parani sa mga edipisyo kan Ateneo, pabalyo sa University Drive, pirang lakad na sana sa tugsaran kan Rizal Library. 

Kadakuldakul puwede kong agihan sa palibot kan eskwelahan. Sa mga agihan na ini, nasususog ko an mga opisinang pwede kong dumanan; dangan an mga transaksyon sa mga opisinang kaipuhan kong tapuson. Igwang mga sementadong agihan hali sa canteen pabalyo sa Faura Hall, hali sa bagong Library paduman sa lumang Rizal Library; dangan man hali sa Registrar’s pasiring sa Pangilinan Center for Student Leadership.

Marahay-rahay an ginibo kan Ateneo administration para sa mga arog kong pedestrian. Pigrala’gan ninda nin kadakul na aagihan sa campus ta nahiling nindang kadakul na estudyanteng nagraralakaw. 

Magayon magparalakaw sana sa laog kan campus kan Ateneo de Manila. 

Marhay siring man an naisip kan administrasyon na magtanom nin mga dakul na kakahuyan sa tahaw kan maribok na Katipunan area sa Loyola Heights. An kadaklan na building digdi yaon sa tahaw kan mga dakul na kakahuyan na garo man sana kadlagan. Pag-agi mo sa garo sadit na kadlagan na ini, dai mo maririsang yaon ka sa siyudad. 

Pagkatapos kong maagihan an sadit na kadlagan na ini, maaabot ko na an mahiwas na football field, ­harani diretso paluwas sa Gate 2, kun saen pwede akong maghalat nin jeep ukon taxi paluwas sa Katipunan.

Paglakaw-lakaw ko sa mga agihan na ini, mamamate kong yaon palan ako sa sarong trangkilong lugar—sa lindong kan nagkapirang mga narra asin acacia, marurumduman ko kun saen na ako nakaabot, dangan mapag-iisip-isip ko kun saen naman ako maduman.

Dai nararayo an mga istrukturang ini sa natura kan sakong ginigibo ngonyan.

Sa laog kan library kan Ateneo, kadakul akong nagkakarabasang mga scholars sagkod writers na pwede kong susugon ta nganing magkaigwa nin direksyon an papel na sakong susuraton dangan kaipuhan tapuson sa lalong madaling panahon. 

An mga ideyang nagkakabarasa ko iyo man an magiya sako kan ano man an pwede kong ihiras o ilantad sa  sakong papel ngapit. 

Ms. Doreen Fernandez

Sa “Research in the Highways and Byways: Non Traditional Sources for Literary and Other Research” ni Doreen Fernandez, kadakul an pwedeng susugon kan scholars na arog ko kun pa’no makukua an mga impormasyon na pwedeng pag-adalan.

Susog ki Fernandez, dawa yaon na kita sa panahon nin internet, kaipuhan ta man giraray bweltahan an fieldwork na iyo an mga enot na pamaagi nin pagkalap nin impormasyon para sa satong project, literary man o bako. Kadakul-dakul an pwedeng agihan ta nganing malaog an kinaban na pag-aadalan.

Saro na digdi an pakikipag-ulay  mismo sa mga tawo, na pwedeng magtao nin yaman kan eksperyensya sa kung anong tema. Yaon man an mga sightings o idtong mga daan nang mga dokumento o materyales arog kan mga peryodiko, souvenir programs, o mga noticia kan KBL (kasag binyag libing) kan mga tawo sa sarong lugar asin iba pa. 

Susog pa ki Fernandez, orog na igwang pakinabang idtong mga daan nang mga vocabulario (dictionaries) na pwedeng makua sa sarong lumang harong. Sa ganang kanya, ini an mga pamaaging sinusog ni Fernandez kan sinundan niya an pag-adal kan native drama sa akademya.

Sarong padabang maestra sa Ateneo si Doreen Fernandez. Dawa mayo na ngani siya, an tinunton niyang agihan iyo an naggigiya sa nagkapira niyang estudyanteng ngonyan nagtuturukdo na man digdi sa Ateneo.

Siring man, sa Brains of the Nation: Pedro Paterno, T. H. Pardo De Tavera, Isabelo De Los Reyes and the Production of Modern Knowledge ni Resil Mojares, tinunton kan mahigos na Cebuano scholar na ini an mga agi-agi kan nasabi nang tolong ilustrado na kontemporanyo ni Jose Rizal kadtong turn-of-the-century Philippines.

Susog ki Mojares, sa dakilang balimbing na si Pedro Paterno asin sa siyentipikong si Trinidad Pardo de Tavera masisipat kan iskolar an mga klase nin pag-ako kan mga Pilipino sa kolonyal na mananakop na Kastila sagkod Amerikano.

Susog ki Mojares, ano an dalan na inagihan ni Paterno? Ngonyan na panahon, dai man nanggad siya bisto sa pahina kan satong kasaysayan apwera na siya an sinasabing Dakilang Balimbing sa istorya kan banwang Filipinas. 

Ipinangaki na Chinese mestizo, nag-istar si Paterno asin nag-adal sa Espanya; nakiamigo sa mga maimpluwensyang Kastila; dangan nabuhay na Espanya sa kwarta kan pyudal na palakaw kan saindang mga kadadagaan digdi sa Pilipinas.  Kan mawa'ran na nin poder an Kastila na haloy man na panahon niyang inadalan, sinerbihan dangan linangkaba, nagpakupkop tulos si Paterno sa mga impluwensya kan mga Amerikano asin ta nagin pang tagapamayo kan Malolos Congress dangan miembro kan First Philippine Assembly. 

Arog ni Rizal, halangkaw an pinag-adalan ni Paterno; alagad ta an gabos niyang napag-adalan iyo man sana an nagpugol saiyang dai maghulagpos hali sa poder kan regimeng Kastila.

Saro man na maray na linalang na luminakaw sa daga si Trinidad Pardo de Tavera. Kan siya nagin doktor pagkatapos mag-adal sa Pransya, dakul an sainyang nailagda na mga publikasyon bako lang manongod sa medicina, kundi patin sa mga aspeto historical kag kultural kan satong bansa. 

Alagad siring man kan ibang miembro kan mga landlord class kaidtong panahon, asimilasyon sana kan kultura kan mananakop an muya ni Pardo de Tavera asin bako man nanggad totoong katalingkasan kan Pilipinas. Palibhasa edukado kan Sulnupan an duwa, dai ninda malikawan an gabos na pinag-adalan na naglalangkaba sa banyaga asin an sociedad na saindang ma'wot na dai marumpag. Kan uminarabot an mga Amerikano, dai sinda nin ibang alternatibo kundi magluhod, mag-arang, magsamba sa bagong kagrogaring kan banwa.

Luwas sa pagigi nindang mga asimilador kan duwang kulturang banyaga, dinara kan duwang ilustradong ini an posibilidad na pwedeng gibohon kan siisay man na Pilipino. Pareho sinda kagsurat kan mga libro sa manlaenlaen na disiplina. Dai matatawaran an saindang tali, an pagkamaalam ninda sa lado nin historia, siyensya asin literatura.

Alagad an kadunungan man sana ninda dangan an kamawotan na makisama sa mga nasa poder an nagpugol ta nganing dai sinda bistohon sa historia kan satong banwa.