Pag-omaw sa Mga Obra sagkod Kagsurat
na Bikolano sa 2005 NCCA Ubod Series
Orgolyo kan Bicolandia an tolong bagong awtor na iniluwas sa Ubod Series kan National Commission for Culture and the Arts (NCCA). Kabilang sa 40ng titles na ilinuwas kan NCCA kan 2005 an Little Freedoms ni Maryanne Moll, an At Nabulag ang Tagapagsalaysay ni Alvin Yapan, sagkod an Mga Nirukitdukit: Mga Rawit-dawit sa Bikol ni Estelito Jacob. Sa tolong awtor na ini, buhay na buhay an literatura kan Bikol.
Pinapatunayan kan tolong awtor na ini an versatility kan Bikolanong kagsurat. Atid-atida baya, tolong genre sa tolong lenguwahe—English creative nonfiction, Filipino short story, sagkod Bikol poetry.
Maryanne, Daragang Magayon!
Bago nagluwas an “Tepid Water” ni Maryanne Moll sa Philippines Free Press kan 2001, nababasa ta na an mga English essays niya sa Bikol Daily bago pa man ini nagsara.
Landmark text an nasabi nang short story ni Maryanne bako lang ta feminista an personality kan character, kundi ta natural sagkod amot an local color sa obra ni Maryanne. Nahiling kan mga national editors an bagong imahen kan sarong babayeng makusog, titulado na bilang kasangga kan lalaki sa patriarchal na komunidad, mayo man nanggad pinagkaiba sa ba’gong Daragang Magayon ni Merlinda Bobis.
Nagpapatunay an mga essays sa Little Freedoms ni Maryanne Moll na sa saiyang pagsurat sa English, magagamiaw kan parabasa an dakulaon niyang kinaban, an mga kahaputan niya sa lambang bagay na dai dapat pirming i-explikar, asin an man-iba-iba pang obserbasyon kan sarong hoben na babaye, sarong ilusyon, o magin sarong esposa.
Sa mga nagkapirang essays sa English, hinahapot ni Moll an arbitrariness kan panahon, dinedepensa niya an buhay-paratokdo, binubweltahan niya an nakaagi, dangan pinapaisip kita na maray man nanggad mabuhay palan, dawa ngani na sana arog kaini, arog kaiyan, et cetera.
Sabi na ngani sa introduction ni Sylvia Mendez Ventura, an awtor sarong “person of thought”—an personalidad kan awtor an minasirang na garong dagitab—sa saiyang sinurat. An saiyang disposisyon, an kapritso sagkod emosyon, an timpla kan isip, iyo an masabi sato na “my essay is myself.” “Style is the [wo]man” man nanggad.
IPADAGOS MO, ALVIN!
Sarong katipunan nin mga osipon sa Filipino an At Nabulag ang Tagapagsalaysay ni Alvin Yapan, na tubong Pili, Camarines Sur.
Enot kong nabasa an mga osipon na “Nang Gabing Mamatay ang Nang Soling” sagkod “Mga Alamat sa Bayan ng Sagrada” sa mga pahina kan Heights bago nag-abot an 2000. Sarong aktibong miyembro si Alvin sa nasambit nang literary group sa Ateneo de Manila University.
Sa mga osipon na ini, mahihiling ta na impluwensyado si Alvin ni Gabriel Garcia Marquez o ni Nick Joaquin sa estilong magic realism—sinusurat ni Alvin an mga istoryang nadangog niya kan aki pa siya.
Dai man manenegaran sa mga obra ni Alvin an mayaman na kultura kan Kabikolan, an pagtubod sa engkanto o tawong lipod—na basi nadangog kan siisay man satuya kaidto sa mga apoon ta sa libod, mga parte-daryo tang an pagkasabot sa buhay kun bakong relihiyon, superstisyon.
Orgolyo pang sambiton na an nagsurat kan introduction sa koleksiyon ni Alvin mayong iba kundi an pamosong si Jun Cruz Reyes na nagsurat kan “Utos ng Hari,” sarong classic text sa Philippine Literature ki Rudy Alano kaidto sa Ateneo.
Miyembro si Alvin kan Ateneo de Naga Batch 1993—dangan nagkainteres na marhay sa Filipino short story, dahil na sa impluwensya kan mga dedikado niyang Filipino teachers kaidto sa Ateneo.
Premyado sa maikling kuwento sa Palanca, itinao man ki Alvin an 2005 NCCA Writers Prize para sa sarong book project sa nasambit nang kategorya. Dai mahaloy, maluwas siya kan sunod niyang libro base sa saiyang doctoral dissertation.
Magpadagos ka, Alvin, kan maray-rahay mong pinu’nan. Hasta sa masunod, Noy.
Oragon ka, Esting!
Pagkatapos mapublikar kan 1999 an Mga Puling sa Mata asin Iba Pang mga Tula, an enot niyang koleksyon, tiniripon ni Estelito Jacob an saiyang mga bagong rawitdawit para gibohon na Mga Nirukitdukit: Mga Rawit-dawit sa Bikol.
Preskong hali sa UP National Writers Workshop, pusikit na pinangenotan ni Esting an Bangraw kaiba si Isa Casillan sagkod si Jun Pesimo. Sa Bangraw, denidikar ni Esting an saiyang obra sa pagkamoot para sa Bikol. Palibhasa agit-agitan man sa pagtukdo asin pagpapamilya, madaling naimumwestra ni Esting an realidad sa saiyang canvas asin mga rawitdawit. An linaw kan kina’ban, dangan an karibongan man kaini minahalnas sa saiyang mga kamot pasiring sa saiyang mga obra—brutsa man or rawitdawit.
Sa koleksyon na ini, mayo nang iba pang magiging maykagsadiri kan saiyang Marupit kundi siya lang—saiya man lang nanggad. Mayo nin ibang makakaistorya kan nadangog o nahiling niyang barokikik kundi siya sana.
Siring sa mga obra ni Maryanne sagkod ki Alvin, dakul na Bikol na imahen an mga obra ni Esting. Kabilang na igdi an mga personal na isyu kan saiyang mga kabaryo, an saiyang mga katurikan—pano’ ni local color sagkod gawi-gawing relihiyoso, mga dukot na ugali kan sarong Bikolano.
Atid-atida baya giraray—tolong genre sa tolong lenguwahe—an creative nonfiction sa English, an short story sa Filipino, sagkod poetry sa Bikol. Gabos, mag-andam na! Sa satong palibot, an misteryong si Daragang Magayon, an orag ni Asog, asin an pagbarikwas ni Isarog, sinda gabos—nagtandayag na!